Teunkie van der Sluijs, regisseur in Londen: 'Het witte denken is bepalend'

‘Theater met een ander vertrekpunt dan de witte blik is in Londen een intrinsieke wens. In Nederland komt het vaak voort uit politieke correctheid.’ Regisseur Teunkie van der Sluijs weet waar hij het over heeft. Hij werkt al jaren in Engeland en is sinds een half jaar Creative Associate in de Young Vic, een van de meest vooraanstaande productiehuizen van Londen.

The Young Vic is vergelijkbaar met de Haarlemse Toneelschuur. Er zijn drie zalen waarvan de grootste vijfhonderd stoelen telt. ‘We zitten bovenop de tijdgeest. We zijn heel sterk verankerd in de buurt. We ontwikkelen jaarlijks ongeveer tien, meestal nieuwe producties waarbij de nadruk ligt op opkomende makers en niet zozeer op schrijvers zoals elders in Brits theater vaak het geval is. Ook maken we voorstellingen gericht op mensen die niet snel met theater in aanraking komen, zoals minima en daklozen. Die producties gaan langs twintig instellingen in omringende stadsdelen. Brits theater wordt in Nederland soms oubollig gevonden, want nogal realistisch en ook psychologisch, wat in Nederlands theaterkringen geloof ik een vies woord is. Maar dat imago is vooral bepaald door het West End en er is natuurlijk veel meer dan dat. Hier hebben we wel de best opgeleide acteurs, de markt is ook groter. Er zijn ruim twintig toneelscholen in Engeland. Jaarlijks studeren hier een paar honderd acteurs af. In Nederland misschien dertig. Het Britse theaterlandschap is zeer gevarieerd. Wat me zo aanstaat is dat hier de menselijke maat vooral telt. Theater is hier veel meer onderdeel van het dagelijks leven. Niet vreemd natuurlijk als je bedenkt dat een van de grootste toneelschrijvers aller tijden hier vandaan komt.’

Ongemakkelijke ervaring
‘Bij The Young Vic maak ik deel uit van de artistieke staf van acht mensen. Mijn dagen zijn gevuld met presentaties, lezen, het onderhouden van een netwerk van opkomende theatermakers en het zoeken naar geschikt repertoire. Ik richt mijn blik vooral op de Verenigde Staten want Engeland en Amerika zijn toonaangevend in het zichtbaar maken van zwarte theatermakers. Maar ook in bijvoorbeeld Venezuela gebeuren veel interessante dingen. Heel bijzonder is dat daar bijvoorbeeld ondanks de politieke en economische chaos theater wordt gemaakt in leegstaande winkels. In het National Theatre was een tijd geleden een Elkerlyc te zien met een zwarte acteur. In Nederland zou dat ondenkbaar zijn.’ Fairview was een van de laatste producties van The Young Vic. ‘Een ontzettend goed stuk dat al voor de première bijna helemaal uitverkocht was voor twee maanden. Heel goed geschreven met uiterst verrassende plotwendingen tot op het laatst. Ik heb me al suf zitten peinzen over mogelijkheden om het in Nederland te gaan ensceneren, maar vind dat ik dat niet moet willen. Daar moet een zwarte regisseur op.’ Het enthousiasme van Van der Sluijs kan ik later die avond volmondig delen. Fairview is een intelligente tekst en er wordt schitterend geacteerd. Het voortdurend pingpongen tussen perspectieven van witte en zwarte mensen met enorme uitvergrotingen van stereotiep gedrag, maken van deze voorstelling een brisante, maar ook ongemakkelijke ervaring.

‘Toon ons uw lijden’
In The Young Vic is Van der Sluijs een van de weinige witte mannen. ‘In Nederland is dat heel anders. Ik heb in mijn tijd bij Well Made Productions van andere theatermakers maar ook van subsidiebeslissers verbazende uitspraken gehoord. Het witte denken is nog enorm bepalend. Misschien is dat niet zo vreemd, maar het is toch schokkend dat sommige programmeurs en subsidienten er moeite mee hadden dat Beneatha’s place vooral ging over zwarte intellectuelen en dat er geen zang en dans inzat.’ Maar toen had je al Raisin in the sun gemaakt wat heel goed is ontvangen toch? ‘Klopt, maar daarin ging het vooral over zwarte mensen die kansloos zijn en dus niet over zwarte intellectuelen. Raisin in the sun ging over kracht ondanks onmacht, en het witte establishment reageert dan gretig: toon ons uw lijden, dan kunnen wij meevoelen. In Nederland domineert het stereotype denken, ook bij critici. In Nederland vind je geen theaterjournalisten van kleur maar hier wel.’

Soldier of Orange
Van der Sluijs woont in Manchester en pendelt twee keer per week op en neer. ‘Met de hogesnelheidstrein is dat twee uur dus dat is goed te doen. Ik heb jarenlang geleefd op vliegvelden en treinstations. Mijn eerste productie kwam uit in Edinburgh ging daarna naar Chicago en toen naar Den Haag.’ Na de zomer wacht hem een bijzondere klus. ‘Ik ben Associate Director van Soldaat van Oranje in Engeland. Ik ben dan de rechterhand van Theu Boermans. Ik hoop voor hem de brug te kunnen zijn tussen het Nederlandse verhaal en de Britse theatercultuur. Het script wordt wel aangepast. Soldier of Orange gaat eind 2020 of begin 2021 spelen in de Docklands.’

Teunkie van der Sluijs (1981)
Studeerde theaterwetenschappen in Amsterdam en volgde daarna een regieopleiding in Londen. Was lid van de artistieke staf van theater HOME in Manchester en werkte voor het Royal National Theatre in Londen. Regisseerde een theaterbewerking van de Franse speelfilm La Haine voor het Barbican Theatre in Londen. In Nederland maakte hij onder meer Raisin in the sun en The Mountaintop.

Tekst: Jos Schuring, foto: Studio Dubbelagent