Column: Van niets komt niets
Het zijn deze woorden waarmee koning Lear zijn teleurstelling niet onder stoelen of banken steekt. Zijn lievelingsdochter verklaart haar liefde voor hem met de woorden die hij niet wil horen. Hij sluit zijn oren. Lear luistert niet naar wat er echt is, maar wacht of hij hoort wat hij wil horen. De doofstomme ontgaat haar oprechte liefde die wars is van vleierij. Haar denken, haar woorden en haar manier van spreken sluit niet aan bij zijn verwachtingen. Het deugt dus niet. Verwachtingen zijn heilig en moeten worden ingelost. Maar als alles aan de verwachtingen voldoet, is het leven uiteindelijk maar een saaie bedoening. Laat staan het theater!
En toch gedragen steeds meer bezoekers zich als een Lear. Ze willen de zekerheid van een op voorhand gegarandeerde ervaring. Ze zijn als een vriendin van mij die niet kan inzien dat de reis net zo mooi en waardevol is als de bestemming. Maar onderweg is veel te beleven. Ook als je op het eerste gezicht niet krijgt wat je verwacht. Sluit op zo’n avond niet als een Lear je ogen of oren, maar open ze verder. Schuif juist dan naar het puntje van je stoel. Doe actief mee.
Want van niets komt niets.
Trouwens voor je het weet is het met theater en verwachtingen als met de hond die zichzelf in de staart bijt. Waarom gedragen veel theaters zich als een Lear? Waarom vooral oog hebben voor aanbod dat voldoet aan de verwachtingen? De uitroep van de oude koning keert zich dan als een boemerang. Van niets komt niets. Als je het publiek geen optie geeft tot iets anders gaan ze ook nooit naar iets anders. Een programma dat altijd maar aan de verwachtingen voldoet, is maar een saaie bedoening. Dan stompt het theater af.
Inmiddels liggen de donkere dagen achter ons. We kunnen weer openstaan voor mogelijkheden. Want dat is het theater; een voorstelling als mogelijkheid, een poging en een voorstel voor hoe het ook kan. Een poging die kan mislukken. Maar daar gaan we niet over zeuren want de mogelijkheid tot mislukken is inherent aan een poging. Bovendien vind ik dat als iets met vakmanschap, liefde en aandacht is gemaakt we die poging moeten omarmen.
Want van niets komt niets.
Christiaan Mooij is regisseur, artistiek coördinator Theater de Meervaart en lid van de Nederlandse Toneeljury. Deze tekst werd gepubliceerd in de laatste editie van Scènes. Foto: Marc Roodhart.
