Integrale Ring met misschien wel het beste orkest ter wereld in Leipzig
Geen kaartjes voor Bayreuth? Geen geld om naar Hong Kong te vliegen om Jaap van Zweden Der Ring des Nibelungen te horen dirigeren met een sterrencast en bijbehorende prijzen? Wagners geboortestad Leipzig, waar de eerste Ring buiten Bayreuth werd uitgevoerd, is de oplossing. Na veertig jaar wordt daar, precies zoals Wagner wenste, op vier opeenvolgende avonden een al op veel lovende recensies onthaalde Ring uitgevoerd. In de orkestbak volgens vele kenners het orkest dat zelfs het Concertgebouworkest overtreft: het Gewandhausorchester met een Wagner-traditie die terug te voeren is tot de negentiende eeuw.
Bijna had ik dé Ring van de Nibelungen in mijn bezit gehad. Hij werd namelijk gewoon geveild bij de meest recente kostuum- en rekwisietenverkoop van de Nederlandse Reisopera. Iets weerhield me. Met iedereen die de ring in zijn of haar bezit heeft loopt het immers slecht af. Soms moet je het noodlot niet tarten. Je hebt opera’s, lange opera’s, hele lange opera’s, dan een hele tijd niets, en dan komt Wagners Der Ring des Nibelungen. Inclusief pauzes ruim zeventien uur muziektheater. Alleen al door de buitensporige lengte is niets zo duur om op de planken te brengen als de Ring, waardoor de operacyclus tot een prestigeproject verworden is voor elk operagezelschap dat zichzelf serieus wenst te nemen.
Dat was overigens al vanaf het begin zo. Alleen dankzij de steun van ‘the mad king’ Ludwig kon Wagner het zich veroorloven de cyclus te voltooien en in Bayreuth een theater te laten bouwen met geen ander doel dan Wagners meesterwerk op te voeren. Hoewel Wagners oorspronkelijke plan was het grotendeels houten theater na de wereldpremière weer af te breken, staat het er nog altijd, wordt nog altijd geleid door nazaten van de componist en verandert elk jaar in een soort bedevaartsoort tijdens de jaarlijkse Festspiele, dat vooral een feestje van de rich and famous is.
In de nabije toekomst een complete Ring in Nederland zien is uitgesloten. De Nationale Opera heeft van de eerste Nederlandse enscenering alleen de decors van Die Walküre bewaard, de Reisopera kwam door het aantreden van Halbe Zijlstra niet eens tot een complete uitvoering. Helaas, want juist een complete uitvoering maakt een verpletterende indruk. “Onvoorstelbaar in wat voor toestand zelfs iemand met het grootste incasseringsvermogen kan raken als hij de vier avonden die Der Ring des Nibelungen in beslag neemt,” schreef Claude Debussy. “Het is erger dan een obsessie: je wordt zelf een wandelend tetralogisch ‘Leitmotiv’.”
Debussy heeft gelijk: na vier dagen is de toeschouwer volkomen van de wereld, zo ondervond ik meerdere malen. En Wagner heeft ook gelijk. Want de Ring is het ultieme ‘Gesamtkunstwerk’, waarin alle kunstvormen versmelten en dat superieur is aan… ja, aan wat eigenlijk niet? Meer dan genoeg reden om naar Leipzig af te reizen, op uurtje sporen van Berlijn. Het Wagner-festival in Leipzig biedt bovendien een kans opnieuw kennis te maken met Christiane Linor (Brünnhilde) die in 2001 een van haar eerste grote rollen zong in de alom geprezen Fidelio van Beethoven van de Reisopera. Met als eveneens debuterend operadirigent… Jaap van Zweden.
Wagner Festival Leipzig, 28 juni t/m 2 juli
Tekst: Henri Drost
