Pierre Bokma over zijn mooiste toneelrollen

In het augustusnummer vertelt Pierre Bokma openhartig aan Maria Goos over toneel spelen. In 2015 besprak Bokma in Scènes zijn meest dierbare rollen en zijn samenwerkingen met Gerardjan Rijnders, Johan Simons en George van Houts. 

Mein Kampf, Toneelgroep Amsterdam, 1989 'Prachtstuk van George Tabori. Ik wilde alles weten over Hitler, het ging met name over zijn pre- politieke periode en belichtte hem vooral als mens en niet als het monster dat hij later werd. Het liet ook heel fraai zien dat eenieder van ons kan uitgroeien tot zo’n verderfelijk persoon. Het werkproces was niet makkelijk, het stuk kantelde op een gegeven moment naar een cartooneske stijl. Ik was het erg oneens met regisseur Johan Doesburg en heb dat ook uitgesproken. Dat is mij bepaald niet in dank afgenomen. Ik werd zelfs een verrader genoemd, maar dat kon me geen reet schelen. Ik vond het mislukt en vind dat je dat moet kunnen zeggen. Alles blijft een poging. Johan Doesburg heeft met die voorstelling niet bereikt wat Tabori er mee bedoeld heeft. Ik vond ook dat hij er niet veel moeite voor had gedaan. Ik zag het gebeuren en zag het misgaan. Ik vond dat niettemin een verrijkende ervaring, ook wat mijn eigen rol betreft.'

Cloaca, Het Toneel Speelt, 2002 ‘Die tijd was geweldig omdat ik speelde met oude vrienden als Gijs Scholten van Aschat en Peter Blok. Regisseur Willem van de Sande Bakhuyzen was minder leuk. Hij was bevooroordeeld en streng. Wat Cloaca voor mij heel erg waardevol maakte was het merkwaardige werkproces. We kwamen er niet goed uit bij de repetities en wisten niet precies wat de consequenties van bepaalde keuzen zouden zijn. Het was geen voorstelling die direct tot mijn verbeelding sprak of waarvan je vermoedt dat je kunt gloriëren. Dat is ook interessant. Als je je van tevoren rijk rekent als acteur ga je geheid de mist in. De stemming bleef leuk gedurende de hele speelperiode. Die was abnormaal lang met 130 voorstellingen. Maar het bleef ongenadig goed. Jammer dat we destijds de Toneel Publiekprijs niet kregen. Die ging toen naar een productie van Joop van den Ende die duizenden stemformuliertjes had laten invullen. Maffiapraktijken!'

De Verleiders 1, De casanova’s van de vastgoedfraude, Bos Theaterproducties 2012 ‘Toen George (van Houts, red.) mij vroeg, zei ik direct ja. Ik vond het een goed en aantrekkelijk idee. Het was enorm droge materie. Wat een worsteling, dat repetitieproces, wie gaat dit begrijpen, vroegen we ons bij herhaling af. Het was zo ingewikkeld. Veel schrappen, weer schrijven, opnieuw lezen. Het voelde als een enorme beloning dat die voorstelling zo goed gelukt is en ook veel publiek trok.’

De Verleiders 3, Door de bank genomen, Bos Theaterproducties 2014 'Ik sprak eens na afloop een oudere man die bij de Postcheque- en Girodienst had gewerkt. Hij was heel ontdaan. Het voelde voor hem alsof hij tegen een muur was aangelopen, zo’n klap had die voorstelling hem gegeven, vertelde hij. Die man had in zijn carrière veel problemen en ruzies gehad door de steeds hogere targets die werden gesteld. Dat deze voorstelling met een nog saaier onderwerp dan de bouwfraude ook goed gelukt is, voelt fantastisch. De scènes die ik met Leopold Witte heb zijn bewust karikaturaal gemaakt. Dit is natuurlijk ook geen psychologiserend stuk. Het is Heijermans: De vis wordt duur betaald. Dat je over een bankencrisis anderhalf uur aantrekkelijk theater kan maken wijst op een grote intelligentie. Ik heb diep respect voor George.’

Instinct, NTGent 2006 ‘Ik heb in het begin van mijn carrière als gastspeler bij Hollandia met Johan Simons gewerkt en het was heerlijk om 25 jaar later weer met hem te werken in Gent. Ik kende het stuk niet goed en had er geen hoge verwachtingen van, maar wilde graag weer met Johan werken. Instinct gaat over een verzekeringsagent die uit passie voor een vrouw een moord pleegt om samen met die vrouw een flinke som geld op te strijken. Het is gebaseerd op Double Indemnity van James M. Cain en door Johan bewerkt tot muziektheater met invloeden uit The Singing Detective. Het werd vooral mooi door de heerlijke samenwerking, echt een voorbeeld van een rol die veel meer werd dan waar je van tevoren op hebt ingezet.’

Richard III, Toneelgroep Amsterdam, 1994 ‘Je kan enorm onderuit gaan met zo’n complex, bijna onspeelbaar stuk. Zo gevaarlijk als die man is. Om Richard III te doorgronden is nogal wat achtergrondkennis nodig van de geschiedenis en de verschillende personages. Dat is niet iedereen gegeven, zeker heden ten dage niet. Richard III is veel meer dan alleen een toneelstuk zien en consumeren, het is prachtige psychologie. Het is ook mijn meest geslaagde samenwerking met Gerardjan Rijnders aan wie ik enorm veel dank verschuldigd ben. Hij heeft me naar een hoger plan getild door me mijn gang te laten gaan en alleen maar lichtjes bij te sturen. Ik krijg vleugels als iemand me zo veel vertrouwen geeft. We waren een gouden koppel.’

De twaalf gezworenen, coproductie Toneelgroep Amsterdam en Het Volk, 1988 ‘Het was zo ontzettend leuk en gezellig met Bert Bunschoten en Wigbolt Kruijver. We speelden alle drie vier rollen en het werd een fantastische voorstelling. Lidwien Roothaan zat er voor maar had er niet zo veel grip op. Dus hebben we het eigenlijk zelf geregisseerd.’

De Nacht, de moeder van de dag, Publiekstheater, 1983 ‘Voor mij was dit een doorbraak in het denken over spelen. Ik liet me als jonkie nogal intimideren door al dat formele dat rond het theater hangt. Ik werkte met kanonnen als Ton Lutz en Elisabeth Andersen en maakte ook kennis met Karst Woudstra, de keizer van de depressie, die geen blad voor de mond nam. Daardoor leerde ik veel over mezelf en over hoe ik wilde spelen. Ik kon vrijer acteren en het werd mijn doorbraak bij een groter publiek.’

Foto's Janita Sassen en Raymond van Olphen