Linyekula maakt het koloniale verleden op intense wijze tastbaar

Het is een even realistische als choquerende scène: met witte verf schrijft de Congolese danser en choreograaf  Faustin Linyekula op het lichaam van Pasco Losanganya de namen van de landen die tijdens de Koloniale Conferentie van Berlijn in 1885 Afrika onderling verdeelden en Leopold II Congo toebedeelden.

Linyekula maakt het ontmenselijken van de oorspronkelijke bewoners zo welhaast tastbaar. De woede, pijn en wanhoop die Losanganya daarna recht in de gezichten van het publiek schreeuwt, ontgaat niemand, zelfs al uit zij zich in een taal die vrijwel niemand in de zaal verstaat.

Het is een van de weinige uitbarstingen van Congo waarin Daddy Moanda Kamono op kalme wijze als verteller de onstaansgeschiedenis van Congo uitvouwt, met enige regelmaat onderbroken door zang en steeds grimmiger ogende dans. De feiten spreken immers luid en duidelijk genoeg. Vanaf de ronduit bizarre conferentie In Berlijn, via de ontdekkingsreizigers Henry Stanley en Charles Lemaire naar de gruweldaden onder bevel van Léon Fievez die een afgehakte hand eiste als bewijs voor elke gebruikte kogel.

Een bevel zo wreed en absurd dat het Britse toneelpubliek een eeuw later geschokt reageerde toen Edward Bond dit verwerkte in zijn War Trilogy – recent nog uitgevoerd door Toneelgroep Oostpool. Maar wat Bond in een post-apocalyptische toekomst plaatste, is een historische realiteit die tot op dag van vandaag voortleeft. Want (kind)slaven zijn er nog altijd in Congo, ze delven de grondstoffen die nodig zijn voor onze smartphones, tablets en laptops. Steeds bozer wordt  Moanda Kamono in zijn slotmonoloog. 'Rustig, ik denk dat ze het nu wel begrepen hebben,' kalmeert Linyekula.

Na afloop van de voorstelling kijk ik even naar prinses Beatrix, twee rijen voor me, en dan op mijn horloge en besef met een schok hoe concreet en letterlijk tastbaar de link het koloniale verleden is. Het horloge is een erfstuk van mijn grootvader die als jonge man meevocht in wat wij nog altijd goedpratend de politionele acties noemden, maar die werkelijkheid een misdadige koloniale oorlog was. En waarom Leopold II zich zo kon misdragen in Congo? Omdat wij, de Nederlanders, Britten, Spanjaarden, Portugezen en Fransen, alle 'goede' stukken van de wereld al hadden ingepikt. Leopold mocht Congo hebben, maar uiteraard wilden wij daar in ruil daarvoor wel complete vrijhandel op de Congostroom. Ruilen met Bali, daar bedankten we voor.