Pijnlijk, grappig en moedig

‘Ik ga morgen naar Ibiza. En jij gaat mee.’ De acteur kijkt verbaasd. Als de castingdirector de volgende avond op Ibiza zegt dat ze samen op zoek gaan naar twee geile zwarte pikken is zijn ontreddering compleet. Hem is immers een rol beloofd. 

Het kon niet uitblijven, toneel over machtsmisbruik aan het toneel. Het plan voor Casting ‘The pass’ bedacht regisseur Bram Jansen al een paar jaar geleden. Maar na de affaire met Marcus Azzini die deze zomer terugtrad als artistiek leider van Oostpool vanwege grensoverschrijdend gedrag is de voorstelling extra actueel geworden. Jansen liep ooit stage bij Oostpool en was later regieassistent van Azzini. Na het afwijzen van diens avances, kreeg Jansen geen werk meer van Azzini. In zijn jonge jaren had Jansen als acteur nare ervaringen bij Kemna Casting.

Casting ‘The pass’ heeft het toneelstuk The Pass van John Donnelly als uitgangspunt, maar het script is vooral door improvisatie tot stand gekomen en Jansen schreef zelf aanvullende teksten. In de voorstelling zien we een net afgestudeerde jonge acteur, gespeeld door Jord Knotter, die een auditiefilmpje van zichzelf maakt. In dat filmpje is Gerardjan Rijnders zijn tegenspeler en hij speelt af en toe ook de rol van een casting director. Het is stuitend hoe snel de castingdirector impertinente vragen stelt over de vriendin van de jonge acteur en hun seksleven. Na hun eerste ontmoeting volgt al snel een tweede en begint de castingdirector direct met het uitbuiten van zijn machtspositie. Stapje voor stapje gaat het verder en de jonge acteur wordt op een gegeven moment zelfs gedwongen om zich zichzelf te bevredigen terwijl hij gefilmd wordt.

Ondanks de zware thematiek is de voorstelling ook grappig, waarbij vooral ingewijde theaterkenners veel zullen herkennen. Zo is het natuurlijk komisch om Rijnders ergens in de voorstelling te horen zeggen dat het niet om een invloedrijke regisseur gaat. Knotter heeft als de jonge acteur een sterke slotmonoloog die steeds schrijnender wordt. De relatie met zijn vriendin is kapot gemaakt. Die rol kreeg hij niet, sterker nog: hij verneemt van collega’s dat ze ook gecast zijn voor dezelfde rol terwijl die voorstelling nooit gemaakt zou worden. Zwaar gedesillusioneerd likt hij zijn wonden.

Als fanatieke theaterliefhebber vond ik het kijken naar deze erg goed gemaakte voorstelling nogal pijnlijk, vooral ook omdat het een illusie is dat dit soort machtsmisbruik in de toekomst voorkomen zal kunnen worden. Het zal wat minder worden omdat de riscio's groter zijn geworden maar verdwijnen zal het vermoedelijk niet. Het vervolgonderzoek rond Azzini loopt nog. De affaire is zeer schadelijk voor de theatersector die momenteel wankelt op zijn grondvesten. Het is dan ook buitengewoon moedig van Het Zuidelijk Toneel en regisseur Jansen om juist nu dit belangwekkende stuk te spelen.