Toneel over zwijgen
Er zijn twee soorten zwijgen: geheimen en niet praten om spanningen tussen mensen uit de weg te gaan, aldus regisseur Floris van Delft. Hij maakte er een voorstelling over waarbij het publiek kan meepraten.
Van Delft is een zeer geëngageerde theatermaker. Hij werkte jarenlang met Nasrdin Dchar. Met zijn Rotterdamse gezelschap WAT WE DOEN maakt hij voorstellingen die voortkomen uit zijn eigen omgeving. Met altijd uitgebreid onderzoek. Voor Mensen zoals jij heeft hij mensen thuis aan de keukentafel geïnterviewd over praten en zwijgen. ‘Ik begon bij mijn eigen familie. Ik had twee opa’s, een van hen zei: als je als dubbeltje geboren bent zul je nooit een kwartje worden. Vervolgens deed hij zijn hele leven z’n best om wel dat kwartje te worden. Zijn generatie sprak weinig. Hun bestaan stond in het teken van de wederopbouw. Mijn ouders waren veel opener, maar toch merkte ik dat praten over je binnenwereld voor hen niet vanzelfsprekend is.’
Van Delft werkt veel met mensen met een migratieachtergrond. ‘Of iemand nu uit het Rif gebergte komt, Brabant of uit Syrië, vaak begrijpen we elkaar na vijf minuten. Een Syrische jongen zei in zo'n gesprek aan de keukentafel: “De ergste geheimen zijn politiek”. Iedereen in zijn omgeving is tegen de regering. Mensen uiten dat niet, maar iedereen weet het wel van elkaar. Dat is toch ingewikkeld want dan mag je niet zijn wie je bent. Wat ik heel prettig vond was dat het in gesprekken nooit over schuld ging. Het was vaak een zoektocht waarom iemand vaak zijn mond heeft gehouden en hoe dat generaties lang doorwerkt.’
Opvoeding en milieu zijn bepalend voor hoe je gesprekken voert. Van Delft: ‘Niets is zo simpel als zeggen wat je voelt. Dat zou je denken, maar als je niet geleerd hebt om woorden te geven aan wat je voelt, weet je vaak ook niet wat je voelt. Woorden zijn naar buiten toe nodig, maar ook naar binnen. Ik vind het hoopvol dat elke generatie in pogingen tot openheid toch weer een stap zet bij het opvoeden van kinderen. Dat vormt een extra laag van bewust zijn. Ik merk dat veel gesprekspartners praten als bevrijdend ervaren. Dat stemt mij positief voor de toekomst.’
In Mensen zoals jij speelt Haytham Safia op de ud, een luit uit het Midden-Oosten. De vier acteurs Simon Heijmans, Imanuelle Grives, Sigrid ten Napel en Juan Zyad spelen allemaal meerdere rollen. De tekst maakte Van Delft aan de hand van de interviews, maar de acteurs hadden ook inbreng. Bijzonder is dat de spelers het publiek ook betrekken bij hun voorstelling. Ze stappen soms uit hun rol, bijvoorbeeld met de vraag: Sprak u met uw grootouders over hun mentale gezondheid? Van Delft: ‘Ik heb veel met cabaretiers en standuppers gewerkt. Ik wil dat publiek en spelers gezamenlijk de avond beleven. Daardoor kunnen we wat er gebeurt zien met nieuwe ogen en horen met nieuwe oren.’
De voorstelling is tot en met 3 mei te zien in theaters door het land.
